गुरू नानक जयंती – मानवतेचे दीप

     गुरु नानकदेव हे मानवतेच्या इतिहासातील महान आध्यात्मिक विचारवंत, संत आणि समाजसुधारक होते. १५व्या शतकात जन्मलेले गुरु नानकदेव यांनी 'इक ओंकार' म्हणजे सर्वत्र एकच देव असल्याचा, समतेचा, बंधुप्रेमाचा आणि कर्मशीलतेचा महान संदेश जगासमोर मांडला. त्यांच्याद्वारे दिल्या गेलेल्या शिकवणींमध्ये साहजिकच समाजातील जाती, धर्म, उच्चनीचतेचा भेद दूर करण्याची गूढ प्रेरणा दिसते. आजच्या या तंग, विषम आणि कलहाच्या काळात त्यांच्या विचारांचं जास्तच महत्व आहे.

गुरु नानकजींच्या शिकवणींचा प्रभाव
 गुरु नानक देवांच्या शिकवणीतून 'नाम जपो, किरत करो आणि वंड छको'  म्हणजे देवाचे स्मरण करा, प्रामाणिक श्रम करा आणि आपल्या कमाईतून इतरांसोबत वाटून घ्या. हे मूलमंत्र ठासून भरले आहेत. या तत्त्वज्ञानातून व्यक्तिगत आणि सामूहिक पातळीवर उदारमतवाद, दयाळुता, सेवा, आणि सच्चे प्रेम यांचे मूल्य ठळकपणे समोर येतात. केवळ धार्मिक-आध्यात्मिक नव्हे, तर सामाजिक सुधारणेचेही स्वरूप त्यांच्या जीवनकार्याने घेतले आहे.

साहित्य, कीर्तन आणि संवादी परंपरा
गुरु नानकदेवांनी जीवन व जगण्याच्या प्रत्येक पैलूच्या विषयी विचारमंथन करत श्लोकांच्या, गीतांच्या माध्यमातून आपल्या विचारांची पेरणी केली. 'गुरु ग्रंथ साहिब' या पवित्र ग्रंथात त्यांचे ९७४ श्लोक संग्रहित आहेत. त्यांच्या रचना कीर्तन, आसा दी वार, जपुजी साहिब अशा गीतात्मक प्रत रूपात आजही घराघरातून, गुरुद्वारांतून आणि कीर्तनांतून गुणगुणल्या जातात. त्यांच्या बाणीतून सर्वधर्मसमभाव, करूणा, एकता, आणि मानवजातीची एकसूत्रता यांचा अखंड गजर आहे.

समाजसुधारणेसाठी त्यांचा योगदान
सामाजिक विषमता, धार्मिक अंधश्रद्धा, रूढी, पाखंड यांना त्यांनी सडेतोड विरोध केला. “सर्व स्त्री-पुरूष समान आहेत”, “ईश्वर एक आहे”, “ईमानदारीने श्रम करा, लोभापासून दूर राहा”, “दीन-दुबळ्यांना मदत करा” ही त्यांच्या शिकवणी आजही तितकीच प्रासंगिक आहे. समाजातील वंचित, दुर्बल घटकांना समान सन्मानाची आणि आदराची वागणूक मिळावी ही त्यांच्या तत्त्वज्ञानाची गाभा होती.

गुरुपर्वाचा उत्सव – एकतेचा, सेवेचा संदेश
कार्तिक पौर्णिमेला साजरा होणाऱ्या गुरु नानक जयंतीच्या निमित्ताने संपूर्ण देशभरातील गुरुद्वारांत प्रभातफेरी, शबद-कीर्तन, लंगर, अहर्निश पाठ यांचे आयोजन होते. प्रत्येक ठिकाणी भक्ती, प्रेम, आणि लोकसेवा यांचा संगम दिसतो, जात-पात-धर्मभेद दूर ठेवून 'वंड छको'सारखा महान विचार प्रत्यक्ष आचरणात उतरतो.

आजच्या पिढीसाठी संदेश
गुरु नानकदेवांनी केलेल्या शिकवण्या, त्यांच्या बाणीतून उमटणारा सहिष्णुता, मानवमुखी धर्म, आणि समतेचा सूर आपल्याला प्रेरणा देतो की जीवनात केवळ 'मी' पेक्षाही 'आपण' या भावनेची लागण हवी. त्यांच्या शिकवणीतून आपण शांती, सहिष्णुता आणि सामाजिक समतेचा मार्ग चिरंतन ठेऊ शकतो.गुरु नानक जयंती म्हणजे मानवतेच्या, प्रेरणेच्या, आणि स्वयंसेवेच्या तेजाचा उत्सव, अशी जाणीव प्रत्येक माणसाच्या मनात त्यांच्याबद्दल आदरभाव जपत राहील.