धनत्रयोदशी ते भाऊबीज अशी साजरी होते दिवाळी !

    दरवर्षी आश्विन महिन्यातील अमावास्येला दिवाळी साजरी केली जाते आणि यावर्षी हा सण १२ नोव्हेंबर रोजी साजरा केला जाणार आहे. दिवाळी धनत्रयोदशीच्या दिवसापासून सुरू होते आणि हा ५ दिवसांचा उत्सव भाऊ बिजपर्यंत साजरा केला जातो. वसुबारस, धनत्रयोदशी, नरक चतुर्दशी, नंतर मोठी दिवाळी, गोवर्धन पूजा आणि शेवटी भाऊबीजला हा सण संपतो

वसुबारस -

यंदा गुरुवार ९ नोव्हेंबरला वसुबारस साजरा झाला. आश्विन वद्य द्वादशी अर्था‌त वसुबारस म्हणजे दिवाळीची सुरुवात. त्यामुळे शहरात सर्वत्र दरवर्षी दिवाळीचा पहिला दिवस गाय वासराच्या पूजनाने साजरा केला जातो. या दिवसाला गोवत्स द्वादशी असेही संबोधले जाते. भारतीय संस्कृतीमध्ये गायीला असलेले महत्त्व लक्षात घेऊन आजही हा दिवस पारंपरिक पध्दतीने साजरा केला जातो. या दिवशी तिन्हीसांजेला गायीला ओवाळून, तिला चारा घालून करंजीचा नैवेद्य दाखवून गायीची वासरासह पूजा केली जाते. शहरात ज्यांच्या घरी गाई आहेत तसेच गोठ्यांमध्ये ज्या ठिकाणी गाय वासरु आहेत त्या ठिकाणी ही पूजा करण्यासाठी गर्दी असते.

धनतेरस -

    धनतेरस आश्विन महिन्याच्या कृष्ण पक्षाच्या त्रयोदशी तिथीला साजरी करतात. या दिवशी धनाची देवता कुबेरा ची  आणि धनाची देवी लक्ष्मी यांची पूजा करून सोन्या-चांदीशिवाय इतर भांडी खरेदी केली जातात. धनत्रयोदशीच्या संदर्भात एक मान्यता आहे की या दिवशी खरेदी केलेल्या वस्तू १३ पटीने वाढतात आणि तुम्हाला पैशाची कमतरता भासत नाही. त्रयोदशी तिथी १० नोव्हेंबर रोजी दुपारी १२:३५ वाजता सुरू होईल आणि दुसऱ्या दिवशी ११ नोव्हेंबर रोजी दुपारी १:५७ वाजता समाप्त होईल. धनत्रयोदशीचा सण प्रदोष काळात साजरा केला जातो, म्हणून तो शुक्रवार, १० नोव्हेंबर रोजी साजरा केला जातोय.

नरक चतुर्दशी -

   नरक चतुर्दशी किंवा छोटी दिवाळी दिवाळीच्या एक दिवस आधी आणि धनत्रयोदशीच्या दुसऱ्या दिवशी साजरी केली जाते. ही कार्तिक कृष्ण चतुर्दशी आहे आणि तिला रूप चौदस, नरक चौदस आणि काली चौदस असेही म्हणतात. चतुर्दशी तिथी ११ नोव्हेंबर रोजी दुपारी १:५७ वाजता सुरू होईल आणि दुसऱ्या दिवशी १२ नोव्हेंबर रोजी दुपारी २:४४ वाजता समाप्त होईल. त्यामुळे उदयातिथीनुसार नरक चतुर्दशी १२ नोव्हेंबरलाच साजरी केली जाणार आहे. या दिवशी छोटी दिवाळीही साजरी केली जाईल. जे लोक या दिवशी काली पूजन करतात आणि यमदीप प्रज्वलित करतात ते ११ नोव्हेंबर रोजी नरक चतुर्दशी साजरी करू शकतात.

लक्ष्मी-कुबेर पूजन, दिवाळी -

   दिवाळी आश्विन अमावस्येला साजरी केली जाते. भगवान श्रीराम रावणाशी युद्ध जिंकून श्रीलंकेतून अयोध्येला परतले होते त्या विजयोत्सवानिमीत्त नगरातील लोकांनी त्यांचे स्वागत तूपाचा दिवा लावून उत्सव साजरा केला जातो. यादिवशी यानिमित्ताने दरवर्षी आपण सर्वत्र दिवे लावून उत्सव साजरा करतो. या दिवशी गणपती आणि माता लक्ष्मीच्या पूजेला विशेष महत्त्व आहे. भगवान गणेश आपल्याला सर्व चांगल्या कर्मांमध्ये शुभ लाभ देतात आणि लक्ष्मी माता आपल्याला धनवान बनवते. आश्विन अमावस्या तिथी १२ नोव्हेंबर रोजी दुपारी २:४४ वाजता सुरू होईल आणि १३ नोव्हेंबर रोजी दुपारी २:५६ वाजता समाप्त होईल. धनत्रयोदशीप्रमाणेच प्रदोष काळात दिवाळीची पूजा करणे शुभ मानले जाते. त्यामुळे १२ नोव्हेंबरला दिवाळी साजरी होणार आहे.

दिवाळी पाडवा, बलिप्रतिपदा, वही पूजन

   दिवाळीतील पाडवा अर्थात बलिप्रतिपदा हा साडेतीन मुहूर्तापैकी एक असा मुहूर्त. या दिवशी लक्ष्मी व कुबेराचे पूजन करून व्यापारी लोक वहीचे पूजन करतात. अश्विन महिन्यातील अमावास्येला लक्ष्मीपूजन झाल्यानंतर कार्तिक शुद्ध प्रतिपदेला बलिप्रतिपदा हा दिवस दिवाळी पाडवा म्हणून साजरा केला जातो. सोने खरेदीस प्राधान्य, सुवासिनींकडून पतीला औक्षण, व्यापाऱ्यांसाठी वर्षाचा प्रारंभ अशा अनेक बाजूंनी या दिवसाचे महत्त्व अधोरेखित केले जाते. पौराणिक महत्त्व असलेला आणि कृषिप्रधान संस्कृतीचं प्रतिबिंब दाखवणारा कार्तिक महिन्याचा हा आरंभदिन अतिशय महत्त्वाचा मानला गेला आहे. पूर्वापार हा दिवस नव्या सुरुवातीचाच मानला जातो. यंदा मंगळवार, १४ नोव्हेंबर २०२३ रोजी दिवाळी पाडवा साजरा केला जाईल.

भाऊबीज -

  भाऊबीज म्हणजेच यम द्वितीया हा सण बुधवार १५ नोव्हेंबर रोजी साजरा होणार आहे. हा सण भाऊ आणि बहिणीच्या पवित्र नात्याला समर्पित आहे. या दिवशी कपाळावर टिळा लावून आरती करून बहिणी आपल्या भावाच्या दीर्घायुष्याची कामना करतात. असे मानले जाते की, या दिवशी यमराजही त्यांची बहीण यमुना यांना भेटण्यासाठी तिच्या घरी आले होते.